niedziela, 6 grudnia 2015

Sklepienie krzyżowe

Sklepienie krzyżowe - sklepienie na planie kwadratu zbudowane z dwóch, przenikających się sklepień kolebkowych, z których pozostawiono górne części sklepień. Podparte jest na czterech filarach lub słupach usytuowanych w wierzchołkach kwadratu (planu pomieszczenia). Podpory znajdują się pod przekątnymi powstającymi przez przecięcie się kolebek. Wzdłuż nich przenoszone są obciążenia. pozwalało na swobodniejsze kształtowanie wnętrza.
Rodzaje sklepień

Wysklepek

Wysklepek - pole między żebrami.
Niewielkie pole sklepienia ustawione pod kątem do sąsiednich powierzchni w sklepieniu kryształowym, albo mały element wysklepiony cylindrycznie występujący w pendentywach, trompach, machikułach itp.

sobota, 5 grudnia 2015

Scholastyka

Od XI w. nastąpił rozwój uniwersytetów jako ośrodków naukowych nowego typu, zastępujących stopniowo szkoły klasztorne i katedralne. Wyodrębniła się klasa ludzi nauki (scholastyków). Słowo scholastyk oznaczało nauczyciela (osobę wykształconą).
Scholastyka powstała jako wyraz przekonania autorów chrześcijańskich o konieczności pełnego zrozumienia tego, w co się wierzy. Dążono do rozumowego udowodnienia dogmatów religijnych. Odwoływano się do autorytetów (św. Augustyn, Arystoteles).
Nauka polegała na lekturze tekstów ich szczegółowym objaśnianiu i dyskusji "metodę scholastyczną" (budowanie aparatury pojęciowej, opartej na subtelnych dystynkcjach, kategoryzacja i hierarchizacja pojęć, argumenty za i przeciw). W ramach scholastyki posługiwano się oryginalnymi metodami nauczania (np. lectio, dysputa, determinacio) i specyficznymi formami opracowania pisemnego (traktaty, komentarze, sentencje, quodlibety, summy).
źródło: encyklopedia.pwn.pl; Wikipedia

sobota, 7 listopada 2015

Westwerk

Westwerk (niem., dosł. dzieło zachodnie, skrzydło zachodnie) – rozbudowana, umieszczona poprzecznie do nawy, zachodnia część bazyliki charakterystyczna dla architektury przedromańskiej.
kościół opactwa Corvey (873-885)Westwerk wznoszono na ogół na planie kwadratu lub prostokąta. Umieszczano w nim kaplicę, w której odprawiano okolicznościowe nabożeństwa, udzielano chrztu. Górna część to empora otwierająca się arkadami do wnętrza kościoła, przeznaczona dla władcy, kleru (zakonników) biorących udział w odprawianych w bazylice mszach. Całość często wieńczyły jedna lub dwie wieże, do których prowadziły schody mieszczące się w narożach zachodnich.
Środkowa część fasady westwerku wraz z portalem głównym była niekiedy wysunięta przed lico muru. Westwerk dostępny był z zewnątrz przez portalowe wejście.
Westwerk jako pierwszy pojawił się w antycznych kościołach w Syrii, jak i w niektórych kościołach w Hiszpanii.
Najstarszymi przykładami architektury z westwerkiem są położone na terenie dzisiejszych Niemiec: Kaplica pałacowa w Akwizgranie (786-800) oraz kościół opactwa Corvey (873-885).

Witraż | szkło

Witraż Katedra Chartres
Witraż – ozdobne wypełnienie okna, wykonane z kawałków kolorowego szkła wprawianych w ołowiane ramki osadzone między żelazne sztaby. Kreskowanie na szkle lub malowanie na nim przeźroczystymi farbami podkreśla charakterystyczne elementy (głowę, oczy, ręce, fałdowanie szat, cieniowanie figur itp.). 
Podobno to Arabowie jako pierwsi zastosowali prześwitującą mozaikę szklaną do wypełnienia ażurowych otworów w ścianach. W podobny sposób postępowali Rzymianie. W wycięte w marmurze ażury wstawiali barwne płytki miki lub przeźroczyste tafle selenitu.
Stained glass rose window Chartres Cathedral
Szkło było znane od bardzo dawna. Pierwsze ośrodki szklarskie powstały prawdopodobnie w Babilonii i Egipcie prawie 3 000 lat p.n.e. Także ludy żyjące w pobliżu wulkanów znały szkło bo występowało naturalnie w rozmaitych rodzajach i zabarwieniach.
Już około 60 roku n.e. otrzymywali tafle, które pozwalały przeszklić otwory niedużych okien. Ze względu na koszt szkła, mogli sobie na to pozwolić jedynie najbogatsi.
W Pompei i Herkulanum do tego celu stosowano szkło "mleczne", o zabarwieniu lekko zielonkawym, osadzone w brązowych ramach okiennych. Kolejnym osiągnięciem technologicznym było szkło przeźroczyste.
W czasach nowożytnych rozkwit produkcji szkła wiązał się z założeniem hut szkła we Włoszech i na wyspie Muano obejmującej pięć wysp w Lagunie Weneckiej. Rozpoczęto w nich produkcję luster. W Polsce pierwsze wyroby ze szkła odkryto na przełomie X/XI wieku.

Snycerstwo | woodcarving

St. Thomas guild - medieval woodworking.
Snycerstwo [ang. woodcarving] – sztuka rzeźbienia w drewnie.
Snycerstwo było znane już w starożytności, a okresy jego bujnego rozkwitu to późny gotyk i barok (ołtarze, krucyfiksy, stalle, ozdobne meble). Materiałem jest najczęściej drewno lipy, orzecha, dębu, czasem bukszpanu. Do wykonania rzeźby potrzebne są noże snycerskie, dłuta pobijane knyplem, a w końcowej fazie pilniki. Niekiedy rzeźby pokrywa się polichromią i pozłaca ich fragmenty.

Rozkwit snycerstwa przypada na późny gotyk (krucyfiksy, polichromowane płaskorzeźby i rzeźby ołtarzowe) i barok (wyposażenie wnętrz kościołów – ołtarze z figurami świętych, putta, ambony, stalle, konfesjonały).

St. Thomas guild - medieval woodworking, furniture and other crafts: The medieval toolchest: compass, calliper and divider

Relikwiarz

relikwiarz Paschalisa I, 817-824
Relikwiarz [łac.] – naczynie kultu religijnego w kształcie krzyża, monstrancji, puszki lub skrzynki do przechowywania doczesnych szczątków – relikwii. Wykonany zazwyczaj z metalu szlachetnego lub kości słoniowej, często zdobiony drogimi kamieniami lub malowidłami. [W]

Relikwiarz Paschalisa I, 817-824
Paschalis I (ur. w Rzymie, zm. 11 lutego 824[1]) – święty Kościoła katolickiego, papież w okresie od 25 stycznia 817 do 11 lutego 824. Był zwolennikiem rządów twardej ręki. Ze względu na rozruchy, spowodowane jego autokratycznymi i brutalnymi rządami, nie można było go nigdzie pochować – zrobił to dopiero jego następca Eugeniusz II. [W]

Papież Paschalis I (817-824) ukoronował na cesarza Lotara, syna Ludwika Pobożnego i wnuka Karola Wielkiego. Później cesarz Lotar wytoczył mu śledztwo z powodu brutalnego morderstwa, jakiego dopuścił się na dwóch swoich przeciwnikach politycznych. W patriarchalnym pałacu laterańskim papież ten wyłupił oczy Teodorusowi, wysokiemu dygnitarzowi Kościoła rzymskiego, po czym ściął mu głowę. To samo uczynił Leonowi, zięciowi Teodorusa. Po śmierci tego papieża lud rzymski nie chciał dopuścić do pogrzebania zwłok takiego brutala, lecz zamierzał włóczyć je po ulicach Rzymu tak długo, aż się na drobne kawałki rozlecą. Mimo to został zapisany w poczet świętych. [źródło]

czwartek, 5 listopada 2015

Ewangeliarz koronacyjny

Ewangeliarz, który służył do odbierania przysięgi od króla podczas ceremonii liturgicznej.

Wiedeński Ewangeliarz Koronacyjny pochodzi z końca VIII. wieku.  Powstał w szkole pałacowej na dworze Karola Wielkiego w Akwizgranie. [1] Karol Wielki podczas koronacji (Boże Narodzenie, 800) składał przysięgę, umieszczając trzy palce prawej ręki na pierwszej stronie Ewangelii św Jana. [2] Uważa się, że taki sam rękopis znaleziono w grobie Karola Wielkiego, kiedy został otwarty w 1000 roku przez cesarza Ottona III.

Autorem okładki Ewangeliarza jest Hans von Reutlingen, okładka pochodzi z 1500 r. [2] [3] Ewangeliarz Koronacyjny znajduje się w Pałacu Hofburg w Wiedniu, Austria (Schatzkammer, Inv. XIII 18). [3]

The Vienna Coronation Gospels, also known as the Coronation Evangeliar, is a late 8th century illuminated Gospel Book produced at the court of Charlemagne in Aachen.[1] It was used by the future emperor at his coronation on Christmas Day 800, when he placed three fingers of his right hand on the first page of the Gospel of Saint John and took his oath.[2] Traditionally, it is considered to be the same manuscript that was found in the tomb of Charlemagne when it was opened in the year 1000 by Emperor Otto III. The Coronation Evangeliar cover was created by Hans von Reutlingen, c. 1500.[2][3] The Coronation Evangeliar is part of the Imperial Treasury (Schatzkammer) in the Hofburg Palace in Vienna, Austria (Schatzkammer, Inv. XIII 18).[3]

środa, 4 listopada 2015

Pradawny zawód skryby

Skryba z cmentarzyska Sakkara,
polichromowany wapień,
oczy z kryształów i miedzi,
2600–2350 pne.
Pismo -  (jedno ze znaczeń) wyrażanie myśli za pomocą znaków graficznych, umiejętność pisania; system znaków, pozwalających na widzialne utrwalanie myśli w konkretnym języku. Pismo pojawiło się ok. 5-6 tys. lat temu. Wynajdywano je kilkakrotnie, jako całkowicie odrębny system zapisu, w wielu centrach kulturowych.
Dokumenty (obwieszczenia, akty prawne, akty polityczne, utwory literackie, teksty religijne i obrzędowe, pochwały królów i zmarłych, drobne fakty z życia codziennego) sporządzano już kilka tysięcy lat temu. W epoce przed wynalezieniem druku zapis był wykonywany ręcznie w jednym egzemplarzu. W pierwszym okresie istnienia pisma występował jako inskrypcja. Najstarsze inskrypcje zawierające ideogramy określane mianem proto-pisma pochodzą sprzed 8 do 4 tys. lat. Inskrypcje zostały wyparte przez manuskrypty (zwoje i kodeksy). W miarę rozwoju kultury wykształcono umiejętność sporządzania kopii (powielania) oryginalnych tekstów.
[...] osoba kopiująca jedynie cudzą pracę, która nic nie dodaje, niczego nie zmienia, jest skrybą (scriptor), osoba przepisująca cudzą książkę, ale dodająca jednocześnie elementy różnych tekstów niepochodzące od niej jest kompilatorem (compilator), osoba przepisująca cudzą pracę i uzupełniająca ją o swoje własne wyjaśnienia, powiązane z cudzym dziełem, jest komentatorem (commentator), natomiast osoba jednocześnie pisząca swoją pracę i przepisująca cudzą, która jednak za podstawową uważa własną pracę,cudze zaś fragmenty dodaje tylko w celu potwierdzenia swoich myśli jest autorem (auctor). Różnicę pomiędzy skrybami, kompilatorami, komentatorami i autorami widział on więc w stopniu samodzielności, jaką wykazali się oni. Sam termin auctor nie był jednak jednoznacznie rozumiany w średniowieczu i można go różnie wyjaśniać. Św. Bonawentura (1221–1274) [1]
Zawód skryby (kaligrafa, pisarza) był ważny i powszechny. Istniały szkoły kształcące skrybów. Jednym z celów edukacji było zdobycie umiejętności wiernego kopiowania tekstu.
  • Egipscy skrybowie (mężczyźni) pracowali w administracji, w świątyniach i armii. Byli tam kronikarzami i kopistami. Jako członkowie dworu królewskiego, byli zwolnieni z obowiązku płacenia podatków oraz z pełnienia służby wojskowej.
  • Grecja: Łączące Ateny ze wszystkimi koloniami greckimi w basenie Morza Śródziemnego, ożywione stosunki handlowe w V w. doprowadziły do powstania cechu skrybów (grec. bibliographoi). Za jego pośrednictwem skrybowie zajmowali się produkcją i rozpowszechnianiem książek.
  • Chiny. Sposób zapisu, barwa i grubość kreski miały istotny wpływ na znaczenie treści, dlatego praca pisarza była niezwykle precyzyjna. Zgodnie z zasadami chińskiej kaligrafii, raz zamoczonym pędzelkiem należało pisać jak najdłużej, co dawało siłę i ciągłość pisanego tekstu, przy czym jakiekolwiek poprawki były niemożliwe. Z upływem czasu pismo i malarstwo stały się nierozłączne. [2]
Kopiowanie odbywało się według ściśle określonej procedury, uwzględniającej weryfikację i korektę. Skrybowie posługiwali wypracowanymi metodami, stworzyli swoisty kodeks zawodowy. Jedną z zasad był zwyczaj umieszczania na końcu tekstu kolofonu - notki informacyjnej (metryki). Kolofon zawierał m.in. imiona skryby i właściciela tabliczki, datę, informacje o oryginale, liczbę linijek. Bardzo często skryba dodawał: „Zgodnie z oryginałem spisane i sprawdzone”.[3]

Wykonywanie nowych kopii zlecali i nadzorowali kapłani. Procedura była tak skuteczna, że np. babilońskie manuskrypty, wielokrotnie przepisywane w okresie tysiąca lat, wykazują tylko znikome różnice. Pracę kopistów przedstawiają egipskie dekoracje nagrobne sprzed czterech tysięcy lat.

wtorek, 3 listopada 2015

Chrystus Pantokrator

Беларуская: Хрыстос Уседзяржыцель. 17 ст. Успенская царква (1654) у в.Быцень, Брэсткай вобл. Дошка, яечная тэмпера. 150х110х3.
Chrystus Pantokrator 16 w.
Pantokrator [gr., ‘wszechwładca’], typ ikonograficzny Jezusa Chrystusa, spotykany od VI w.;
Pantokrator może występować jako osobne przedstawienie lub jako część Deesis; typ ikonograficzny popularny w sztuce wczesnochrześcijańskiej, bizantyjskiej i romańskiej, malowany często wewnątrz czaszy kopuły lub konchy apsydy; także na ikonach. Encyklopedia PWN

Słowo Pantokrator pojawia się w Nowym Testamencie dziesięć razy: raz w Drugim Liście do Koryntian św. Pawła, "będę wam Ojcem, a wy będziecie moimi synami i córkami - mówi Pan wszechmogący (Παντοκρατωρ)" [2 Kor 6, 18], dziewięć zaś razy w Apokalipsie św. Jana.
Ikonograficzne przedstawienie Pantokratora rozprzestrzeniło się szeroko poczynając od IV-VI wieku w związku z przenikaniem do sztuki chrześcijańskiej elementów ikonografii późnoantycznej, zwłaszcza cesarskiej. Wówczas przedstawiano całą sylwetkę Chrystusa. W późniejszych czasach zaczęły pojawiać się przedstawienia do pasa, różniące się nieznacznymi szczegółami.
Jako Pantokrator Chrystus przedstawiony jest w pozycji stojącej lub siedzącej na tronie, z otwartym Pismem Świętym w lewej dłoni i uniesioną prawą dłonią w geście błogosławieństwa. Ułożenie palców nawiązuje do greckiego monogramu Chrystusa: IC XC. Połączone są dwa palce: kciuk z serdecznym. Dzięki temu palce wskazujący i zgięty środkowy przypominają litery IC. Skrzyżowane ukośnie kciuk i serdeczny w zestawie z małym palcem tworzą XC. Nie jest to jedyna interpretacja gestu, według niektórych teologów połączony kciuk z palcem serdecznym są symbolem dwoistości natury Chrystusa: boskiej i ludzkiej. Natomiast złączenie trzech palców: małego, serdecznego i kciuka symbolizuje Trójcę Świętą.
Księga, jaką Jezus trzyma w lewej dłoni, nawiązuje do jego misji nauczania. Zwykle zamieszczony jest na niej cytat z Ewangelii według św. Jana: "Nie sądźcie z zewnętrznych pozorów, lecz wydajcie wyrok sprawiedliwy" [J 7, 24].
W tradycji cerkiewnej przedstawienie Chrystusa jako Pantokratora jest najczęściej umieszczane na sklepieniu centralnej kopuły cerkwi. Tradycja ta, sięgająca Kościoła XI wieku, ma znaczenie symboliczne. W czasie panowania dynastii macedońskiej (867-1056), kiedy to zakończył się ikonoklazm, w Bizancjum odżyła sztuka Kościoła. Już w tamtych czasach świątynie chrześcijan zaczęto budować wedle zamysłu stworzenia "obrazu kosmosu". Umiejscowienie ikony Pantokratora na centralnym sklepieniu miało ukazać Chrystusa, który z wysokości patrzy na swój świat. Wikipedia

Ilustracje 

Sol Invictus - Słońce Niezwyciężone, albo Helios, Chrystus


Sol Invictus (łac. Słońce Niezwyciężone) – bóstwo rzymskie, łączące cechy greckiego Apollona i indoirańskiego Mitry.
Kult Sol Invictus był nowym synkretycznym kultem łączącym w sobie elementy mitraizmu, kultu El Gabala, Baala, Astarte i rzymskiego bóstwa solarnego Sol. Czcił słońce jako uosobienie wszystkich innych bóstw. Kult Sol Invictus sprawowany był u schyłku cesarstwa, wprowadzony został przez cesarza Aureliana.
Dekretem z 7 marca 321 roku cesarz Konstantyn I Wielki wprowadził niedzielę jako oficjalnie święto Sol Invictus – dies Solis.

Ćwiczenie czyni mistrza - im częściej będziemy obcować ze sztuką, tym bardziej trafne będą nasze oceny, a odpowiednie zaplecze teoretyczne może, jak w każdej dziedzinie życia, zaprocentować w przyszłości sukcesem. Anna Diduch

- See more at: http://pomocnicy.blogspot.com/2013/04/jak-dodac-informacje-o-ciasteczkach-do.html#sthash.kq1vPZcv.dpuf